Öğrenmenin temeli, bir uyarıcıya dikkat etme ve bu dikkat gereken süre boyunca o uyarıcı üzerinde devam ettirebilmektir. Dilin bir çocuk için karmaşık bir uyarıcı olduğu düşünülürse, bu uyarıcıya dikkatini istenilen ölçüde vermeyen bir çocuğun dili öğrenme sürecinde bazı problemleri olacaktır.Cooper ve arkadaşları (1974), dil gelişiminde geriliği olan çocukların çoğunun dikkat problemleri olduğunu ve bu problemlerin çocuklara uygulanan sistemli eğitim sonucunda azaldığını ve dil gelişimlerinde gözlenebilen ilerlemeler olduğunu belirtmişlerdir. Bu ve buna benzer pek çok araştırma sonuçları, dikkat kontrolünü geliştirmenin dilin kazanılmasında en önemli etkenlerden biri olduğunu göstermektedir.

Çocuktaki dikkat kontrolünün gelişimi; okulda eğitimci tarafından serbest oyun, çocuğun yaşıtları ile iletişimi, sınıf etkinliklerine katılımı gibi durumlarda, evde ise, anne-baba tarafından çocuğun aile bireyleri ve diğer yetişkinlerle iletişimi ve yaşantıları paylaşımı, evdeki günlük işlere katılımı durumlarında gözlenebilir. Bu konuda bir problem fark edilirse, konu ile ilgili uzman kişilerden danışma ve yardım alınmalıdır.

Çocuklarda dikkat kontrolünün gelişimini etkileyen pek çok etken söz konusudur.
1.   Çocuğun merkezi sinir sisteminde meydana gelen herhangi bir nörolojik problem, fiziksel bir hastalık, yorgunluk, ilaçla tedavi dikkati yoğunlaştırmada güçlüğe neden olmaktadır.
2.   Çocuğun ev ve okul yaşantısındaki çevre koşulları bazı uyarıcılara duyarsız kalmasına yol açmaktadır. Örneğin; gürültü ortamlarda olmaya alışkın bir çocuk sese tepki göstermeyebilir ya da çevredeki diğer uyarıcılar çocuğun yaptığı işle ilgilenmesini engelleyebilir.
3.   Çeşitli duygusal ve davranışsal problemler de çocuğun dikkatini yoğunlaştırmasında güçlüğe neden olabilmektedir.
4.   Çocuk birçok nedene bağlı olarak güdülenme eksikliği gösterebilir.
Bunlar;
* Çocuğa verilen uyarıcı ya da etkinlik  gelişim düzeyine uygun olmayabilir ya çok zor ya da çok basittir, dolayısıyla çocuğun ilgisini çekmez.
* Yapılması istenilen etkinlikle birlikte söylenen yönergeyi anlamakta zorlanabilir.
* Etkinlik ya da verilen materyal ilginç gelmemiş olabilir.
* Etkinliğin sonucunda başarı duygusu hissetmemiş olabilir.

DİKKAT KONTROLÜNÜN AŞAMALARI

Dikkat kontrolünde normal glişim süreci içinde belirli dönemler olduğu ve her dönemde dikkat düzeyinin değişiklik gösterdiği Yoan Reynell (1977) tarafından normal çocuklar üzerinde yapılan çalışmalarla ortaya koyulmuştur.
1.   AŞAMA (0-1yaş): Bu dönemde çocuğun dikkatinin bir nesneden diğer nesneye kolaylıkla kayması mümkündür. Çalan bir telefon, yanıp sönen ışık, yürüyen bir insan bile çocuğun dikkatini dağıtabilmektedir.
2.   AŞAMA (1-2yaş): bu dönemde çocuk seçtiği bir etkinliğe bütün dikkatini yoğunlaştırabilir ancak dikkati tek yönlü olduğundan yaptığı ile ilgilenebilmesi için diğer uyarıcılardan uzak olması gereklidir.Çünkü dikkat süresinin  kısa ve tek yönlü olması, başka bir uyarının gelmesi durumunda, dikkatinin  yaptığı etkinlikten uzaklaşmasına neden olabilmektedir.
3.   AŞAMA ( 2-3yaş): Bu dönemde de çocuğun dikkati tek yönlüdür. Bu nedenle farklı kaynaklardan gelen işitsel ve görsel uyarıcılara dikkat edemeyebilir. Örneğin; çocuk oyun oynarken kendisine söylenenlere dikkatini vermez. Çünkü tüm dikkati o anda oynadığı oyundadır. Bu nedenle yetişkinin çocuğa yardım gereklidir. Yetişkin çocuğun dikkatini söylenene vermesini sağlamalı, ondan bir şey isteniyorsa bunu yerine getirmesine yardım edilmeli daha sonra  çocuk tekrar oyununa dönebilir.
4.    AŞAMA (3-4yaş): Çocuk bu dönemde de tüm dikkatini halen görsel ya da işitsel uyarıcılardan biri üzerinde yoğunlaştırabilmektedir. Dikkatini farklı iki uyarıcıya yöneltmekte zorlanmakta ancak dikkatini bir durumdan diğerine yönlendirmede yetişkinin yardımına gereksinim duymamaktadır.
5.    AŞAMA (4-5yaş): Bu dönemde çocuğun dikkati iki yönlüdür.Örneğin; uğraştığı işe ara vermeden , konuşan kişiye bakmadan verilen yönergeleri anlayabilir. Dikkat süresi halen çok kısadır ancak bu sürenin grup çalışmalarıyla arttırılması sağlanabilir. Eğitimci, çocuğun öğrenme ve gelişimi üzerinde yaşıtlarının da önemli etkisi olduğu düşüncesiyle çocuğa diğerleriyle ilişki kurma ve girişimlerde bulunmada yardımcı olmalıdır.(Berry,1980).
6.    AŞAMA (5-6yaş): Bu dönemde dikkat kontrolü tam olarak sağlanmıştır. Çocuk herhangi bir işle uğraşırken çevresindeki görsel-işitsel uyarılara tepki verebilmekte aynı anda işiyle de uğraşabilmektedir. Dikkatini farklı durumlara yönlendirebildiği gibi bunu uzun süre devam ettirebilmektedir.

DİKKAT KONTROLÜNÜ GELİŞTİRME YÖNTEMLERİ.

1.   Eğitimde, ev ve okul arasında paralellik olması olumlu ve hızlı sonuçlar lde edilmesi için gereklidir.
2.   Reynell(1980) çocuğun herhangi bir durum ya da nesneye dikkatini yoğunlaştırabilmesi için dikkat eğitimi yapılacak ortamda çok fazla uyarıcı olmamasına önem verilmesi gerektiğini belirtmektedir. Berry ise, dikkat yoğunlaştırma eğitiminin  birçok uyarıcının bulunduğu, çocuğun kendi çevresinde yapılması gerektiği görüşünü savunmakta ve çocuğun dikkatini uyarıcıya verebilmesi için uyarıcının daha yoğun ya da ilgi çekici hale getirilmesi gerektiğini vurgulamaktadır.
3.   Dikkat kontrolünü sağlayabilmek için çocuğun fiziksel olarak rahat olması gereklidir.
4.   Kullanılan oyun araçları çocuğun gelişimsel düzeyine uygun ve ilgi çekici olmalıdır.
5.   Çocuk başarılı olmayı tatmalıdır. Amaç, ilk deneyimlerde yapılan işe dikkatini vermektedir. Bu nedenle seçilen işler kısa, basit ve çocuğun yeteneği düzeyinde olmalıdır.
6.   Oynanan oyunda ya da yapılan işte ödüller yun içinde doğal olarak bulunmalıdır. Dışarıdan bir ödül vermek yerine çocuk için oyunu tamamlamak ya da bir şeyi keşfetme zevki ödül olmalıdır. Eğer oyun ya da bir işi başarma gibi doğal ödüller yetersiz kalırsa, yiyecek ödülleri ya da sosyal ödülleri (öpme,kucaklama,vb?)anında çocuğa verilmelidir.
7.   Sözel yönergeler kısa, net ve anlaşılır olmalıdır.
8.   Çocuğa öğretilecek bir beceri basitten karmaşığa doğru basamaklandırılmalıdır, çocuk başarılı oldukça bir üst basamağa geçilmelidir. Oyun ya da yapılan işin süresi zamanla arttırılmalı ve daha karmaşık uyarıcılar verilmelidir.
9.   Dikkat kontrolünün gelişimi için yapılan eğitimin her aşamada değerlendirilmesi gereklidir.

DİL GELİŞİMİ ETKİNLİKLERİ 1997 syf 33-36
Prf. Dr. NECATE BAYKOÇ DÖNMEZ