Bebek ve çocuk alıcı ve ifade edici dil basamakları

BEBEK ve ÇOCUKLARDA ALICI ve İFADE EDİCİ DİL BASAMAKLARI

BEBEK ve ÇOCUKLARDA ALICI ve İFADE EDİCİ DİL BASAMAKLARI

Dönem	Alıcı Dil	İfade Edici Dil
1. ay	§ Rastgele hareketlerini ses ile durdurur. § Ani ses ya da gürültü ile sıçrar. § Bildik bir ses ile sıklıkla rahatlar.	§ Ağlar, rastgele sesler çıkarır.
2. ay	§ Konuşanı dinliyor görünür, gülümseyebilir.	§ Acıktığında ‘özel’ bir ağlaması vardır. § Hoşnutluk sesleri çıkar ve sosyal gülümseme başlar.
3. ay	§ Konuşana bakar, yerini belirler.	§ Birlikte oynandığında gülme ve diğer keyifli sesleri çıkarır, iki ya da daha fazla farklı hece çıkarır, gıgıldar.
4. ay	§ Kızgın ve hoşnut ses farkını anlar, § Odada görme alanı dışındaki konuşanları arar.	§ Sosyal uyarana sesli yanıt verir. § Sıklıkla ‘P’, ‘B’ ya da ‘M’ gibi sesleri kullanır.
5. ay	§ Düzenli olarak ses kaynağını saptar. § Adına tepki verir.	§ Ses taklidi başlar. § ‘O’ ve ‘U’ ya benzer bazı kalın ünlü sesler kullanır.
6. ay	§ ‘bay bay’, ‘mama’, ‘dede’ gibi kelimeleri tanıyor görünür.	§ Sesli itiraz etme ve keyifle çığlık atma vardır.
7. ay	§ ‘gel’, ‘bay bay’ gibi ifadelere jestlerle yanıt verir.	§ Kelime benzeri sesler çıkarır.
8. ay	§ Adı söylendiğinde hareketini durdurur.	§ Hece tekrarları yapar, cee oyunu oynar.
9. ay	§ Hayır denince hareketini durdurur.	§ Sözel uyaranla verilen ses ya da heceleri ve konuşmanın tonlamasını taklit eder.
10. ay	§ Sıklıkla sözel rica üzerine oyuncaklar ya da başka nesneleri ebeveyn ya da başkalarına verir.	§ İlk kelimelerini söyler, ‘uf-uf’ gibi bazıünlemleri, jargon dili kullanır.
11. ay	§ Basit soruları (köpek nerede? gibi) bakarak ya da göstererek yanıtlar.	§ ‘Cee’ oyununu başlatır. § Yeni duyduğu kelimeleri tekrarlar.
12. ay	§ Sözel isteklere jestlere yanıt verir. § Genellikle uzun bir zaman süresince konuşmaya yoğun ilgi ve tepki gösterir.	§ Tanıdık nesnelere ismiyle hitap eder. § Bir miktar tutarlılık ile 3 ya da daha fazla kelimeyi kullanır.
12-14.aylar	§ Her hafta bazı yeni kelimeleri anlar görünür. § Konuşanın duygusal tonunu daha iyi anlar. § Adlandırılan resimlere 2 dakika ya da daha uzun ilgisini sürdürür.	§ Belirli bir tutarlılık içinde 5 ya da daha fazla kelimeyi kullanır. § İşaretle ve beden hareketleri ile birlikte ses ve bazı kelimeleri kullanarak istenen nesneleri elde etmeye çalışır. § Anlaşılmaz seslerin yanı sıra anlamlı kelime sıklığı artar.
14-16. aylar	§ Bazı tanıdık nesneleri diğer odadan seçip getirerek çiftli sözel uyarıları anladığını gösterir. § Birçok nesneyi (ya da isimlendirildiklerinde nesnelerin resimlerini) işaret ederek tanımlayabilir. § Bedeninin çeşitli büyük parçalarının isimlerini net olarak algılar.	§ Tutarlı biçimde 7 ya da daha fazla (20’ye kadar) gerçek tek kelimeleri kullanır. § /t/, /d/, /n/, /h/ gibi sesleri daha sık kullanır. § Bazı gerçek kelimeleri sık kullanılan mimiklerle kullanarak daha fazla iletişimde bulunur.

16-18. aylar

§ Basit soruları kavrar ve bir top ya da başka bir nesne ile ilişkili birbirini izleyen iki yönergeyi yerine getirebilir.

§ Her hafta geniş kategorideki yeni kelimeleri öğrenir ve hatırlar (yeni yiyecek, giysi, hayvan vb.).

§ 150 kadar kelimeyi anlar. Tek bir istek ile bildik nesneler arasında iki ya da daha fazlasını tanır (ör. top ve saati bulur).

§ İstekler ve gereksinimlerini ifade etmek için mimikler yerine kelimeleri kullanmaya başlar.

§ Konuşmada sık işittiği kelimeleri kullanmaya başlar.

§ Kelime dağarcığında sürekli ve aşamalı bir artış gösterir (her ay 3-4 yeni kelime).

18-20. aylar

§ Sözel istek üzerine büyük resimlerde bedenin çeşitli parçaları ve giysilere ilişkin çeşitli maddeleri gösterir.

§ ‘otur’, ‘buraya gel’, yapma’ fiillere uygun tepkiler verir.

§ Kişisel zamirlerdeki farklılıkları (‘onu ona ver’, ‘onu bana ver’ gibi) bir ölçüde anlar.

§ Sık işittiği bazı 2 kelimelik ve 3 kelimelik cümleleri taklit eder.

§ Oyun sırasında çevresel sesleri (motor, hayvanlar vb.) taklit eder.

§ En az 10-20 kelimeden oluşan kelime dağarcığı vardır.

20-22. aylar

§ Basit ancak ilişkili 3 sözel emir/isteği yerine getirir.

§ İsimlendirilen genel nesneleri ve genel nesnelerin resimlerini fark eder.

§ 2 ya da 3 kelimeyi cümle içinde bir araya getirir (ben gidiyorum bay bay vb.).

§ Gerçek kelime sayısı artar.

§ Anlaşılmaz dil ve gerçek kelimeleri birlikte kullanarak yaşantılarını anlatmaya çalışır.

22-24.aylar

§ Sözel istek üzerine 5 ya da daha çeşitli madde arasından birini seçebilir.

§ Sadece kelimelerin değil uzun cümlelerin anlamını ve mantığını anlıyor görünür.

§ Eklemeleri (sana, ona vb.) ve bazı karmaşık cümleleri anlar (ör. pastaneye gidince sana bir külah dondurma alacağım).

§ Zaman zaman 3 kelimeli cümleler kullanır.

§ Zaman zaman kendi adını kullanarak kendini kasteder.

§ Bazı zamirleri kullanmaya başlar.

§ Kelime sayısı ortalama 22’dir.

24-27. aylar

§ Sorulduğunda bedenin 3 ya da daha fazla küçük parçasını gösterir (çene, dirsek, göz kapağı vb.).

§ Aile içi konum belirleyici isimler öğrenir (amca, büyükanne gibi).

§ Genellikle 2 ya da 3 kelimeli cümleler kullanır.

§ Bazı kişisel zamirleri doğru olarak kullanır.

§ Bazı kişisel gereksinimleri için sözel olarak yardım ister.

27-30. aylar

§ İşlevsel bağlantıları anlar (ne ile yiyorsun gibi soruları yanıtlar).

§ Nesneleri niteliklerine göre tanır (büyük, küçük).

§ En azından bir rengi doğru biçimde adlandırır ve tanır.

§ İki ya da daha fazla sayıyı sırasıyla doğru olarak sayabilir ya da tekrarlayabilir.

30-36.aylar

(2.5-3 yaş)

§ Ekmeğin, simidin yarısını ver denildiğinde yarımın ne demek olduğunu bilir.

§ 2-3 gün önceki olayları hatırlayıp anlatır.

§ İsmin ne diye sorulunca söyler.

§ Anlamadığı bir kelime duyarsa ‘ne demek’ diye sorar.

36-54. aylar

(3-4.5 yaş)

§ Ön takıları (edat) anlar (altında, arkasında vb.).

§ 3500-5000 kelimeyi anlar.

§ Neden-sonuç ilişkisini anlar (acıktığında ne yaparsın gibi). Benzerlikler kurabilir.

§ Telaffuz oldukça düzelmiştir.

§ Geçmişten konuşabilir.

§ Zamanları düzgün kullanır.

§ Çoğul, tekil, soru, ünlem cümleleri kurar.

§ Konuşmasının % 90ı anlaşılır.

4.5 yaş üstü

§ Hız, sayı, zaman gibi kavramlar gelişir.

§ Sağ, sol ayırımı yapar. Anlamlarına göre sınıflandırma yapar.

§ Düşünceleri, öyküleri rahat olarak anlatır.

§ Cümleyi değişik biçimlerde kurabilir.

§ Kendi yanlışlarını kendisi düzeltir.

Kaynakça: Bebeklerde ve çocuklarda dil gelişimi. Karacan, Elvan. Uz. Dr., Gazi Üniversitesi Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk ruh sağlığı ve hastalıkları Anabilim Dalı, ANKARA